„Dostawcy sztucznej inteligencji wykorzystują użyteczność interfejsów”

W tym tygodniu dwa wydarzenia poświęcone były ochronie i naruszeniom danych osobowych: Dzień RODO, zorganizowany w Bolonii, który koncentrował się na zgodności z przepisami (od ustawy o sztucznej inteligencji do NIS2), oraz Tydzień Prywatności (trwający do piątku, 31 października 2025 r.), spotkanie w Mediolanie, które zgromadziło kilku ekspertów, aby omówić potencjalną współpracę między ludźmi a sztuczną inteligencją przy jednoczesnym poszanowaniu prywatności, etyki i regulacji. Temat jest zarówno delikatny, jak i złożony, ponieważ tak wiele czynników wpływa na nasze życie online, od korzyści płynących z korzystania z naszych danych cyfrowych po fakt, że korzyści te wiążą się z ryzykiem, gdy akceptujemy (bez czytania) regulamin aplikacji lub nieostrożnie korzystamy z inteligentnych urządzeń w domu lub w samochodzie — konteksty, w których świadomość zagrożeń (a wraz z nimi obrony) spada, otwierając otwarte drogi dla złośliwych aktorów.

Zagrożenia, na które jesteśmy narażeni, są zróżnicowane, od dobrze znanych zagrożeń, takich jak ransomware i spyware, po bardziej zaawansowane, takie jak deep fakes i deep voice , czyli zaawansowane montaże zdjęć i dźwięku, które mogą podszywać się pod kogoś innego. Obejmują one również tzw. „ sharenting ”, czyli udostępnianie treści nieletnich przez rodziców. Paradoksalnie, inteligentny dom staje się miejscem, w którym możemy być szpiegowani za pośrednictwem tych samych urządzeń ( przede wszystkim kamer monitorujących, ale także asystentów cyfrowych, telewizorów i innych urządzeń podłączonych do sieci), które mają nam gwarantować większe bezpieczeństwo lub przynajmniej lepszy styl życia. Do tego dochodzi oczywiście kwestia rozpoznawania twarzy w miejscach publicznych i predykcyjnych systemów policyjnych opartych na sztucznej inteligencji: ustawa o sztucznej inteligencji, o ile nie nastąpią drastyczne zmiany, powinna na długo uniemożliwić ich stosowanie w UE.

Guido Scorza, członek panelu włoskiego Urzędu Ochrony Danych Osobowych (Garante della Privacy), był jednym z prelegentów na wydarzeniu w Bolonii i w wywiadzie dla Il Sole 24 Ore omówił postęp prac nad dwoma kluczowymi ramami regulacyjnymi dotyczącymi prywatności: ustawą o sztucznej inteligencji (AI) i RODO. „Chociaż są one zbieżne” – wyjaśnił – „oba rozporządzenia dotyczą różnych obszarów i mają na celu zapewnienie, aby mieszkańcy Europy mogli cieszyć się poszanowaniem podstawowych praw i wolności w społeczeństwie danych i algorytmów. Niestety, nie jesteśmy jeszcze tam, gdzie powinniśmy być, i dlatego nie możemy mówić o pełnej ochronie prywatności, ponieważ istnienie przepisów jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do kontrolowania wpływu sztucznej inteligencji na społeczeństwo”.

Nie brakuje zatem istotnych kwestii związanych z tym zagadnieniem i jest całkiem jasne, że wciąż daleka droga przed nami, aby uniknąć ryzyka, na które zwrócił uwagę Scorza, przewagi technokracji nad demokracją. Nie ma wątpliwości, że wielkie firmy technologiczne, dostawcy usług AI i dostawcy inteligentnych domów gromadzą miliardy punktów danych na temat cyfrowych zachowań ludzi, otwierając drogę do bycia „śledzonymi” lub przynajmniej „współwinnymi” w systemie profilowania, którego cele mogą wykraczać poza zysk. Jak możemy rozwiązać ten problem? „Najskuteczniejszym narzędziem do przeciwstawienia się kapitalizmowi inwigilacji i inwigilacji kapitalizmu” – wyjaśnia ekspert – „jest inwestowanie w edukację ludzi na temat świadomego korzystania z tych technologii i uświadamianie wszystkim ich zasad i praw. Jednak nawet w tym przypadku pozostajemy w tyle, a we Włoszech jesteśmy bardziej niż w reszcie Europy, zajmując trzecie miejsce od końca pod względem podstawowej kompetencji cyfrowej”.

Scorza podkreśla inną kluczową kwestię, która dotyczy dostawców usług AI, „którzy nadużywają użyteczności swoich interfejsów, przekonując nas, że są tak łatwe w obsłudze, że możemy z nich korzystać swobodnie i beztrosko, nie przejmując się zbytnio kwestiami prywatności”. Wyraźnie odnosi się to do OpenAI i innych graczy w obszarze generatywnej AI, narzędzia, za pomocą którego „każdy użytkownik przekazuje wiele informacji o sobie firmom świadczącym te usługi”.